شهرستان گلپایگان از جمله شهرهای  غربی استان اصفهان است و در فاصله 186 کیلومتری مرکز استان قرار دارد. این شهرستان با پهنه­ ای حدود 2421 کیلومتر مربع و ارتفاع 1924 متر از سطح دریا، دارای آب و هوایی نسبتا معتدل است. از شمال با خمین و محلات در استان مرکزی، از غرب با الیگودرز در استان لرستان، از شرق با میمه و از جنوب با نجف آباد و خوانسار هم مرز است. بر اساس آنچه از متون تاریخی همچون نزهت القلوب نوشته حمدا... مستوفی بر می­آید، گلپایگان 5225 سال بعد از هبوط آدم توسط همای چهره آزاد، دختر بهمن کیانی (بهمن دراز دست) پور اسفندیار رویین تن، که به تخت پادشاهی جلوس کرده بود ساخته شد و از ابتدا این شهر را به نام خود چهره آزادگان و یا گلبادگان نامید (حمدا... موسوفی،1366، ص 75). در زمان هخامنشیان کاربرد تین شهر به عنوان یک پادگان بزرگ تغییر یافت و حتی گروهی را اعتقاد بر این است این شهر گرپادگان بوده است (برهان قاطع،1361،ذیل گلپایگان) گروهی دیگر نام این شهر را گرپادگان به معنای کوهپایه می­دانند. عده ای نیز معتقداند نام اولیه این کهن شهر وردپاتکان به معنای سرزمین گل سرخ بوده است؛ در زمان حمله اعراب به ایران نام آنرا معرب گردانیده و جرفادقان نامیدند. به هر حال این نام در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است و اکنون نام گلپایگان برازنده این شهر زیبا شده است.

بر اساس شواهدی که از تپه­ های تاریخی شهرستان بدست آمده است تاریخ تمدن  این شهر به 7000 سال پیش باز می گردد، اما با استناد به سنگ نگاره­های تاریخی و نقوش صخره­ای سابقه سکونت در دشت گلپایگان به دوران پیش از تاریخ یعنی دوران میان سنگی و نوسنگی می­رسد.

شهرستان گلپایگان از دیرباز زادگاه عالمان و دانشمندان بزرگی در عرصه علم و فقاهت بوده است که از آن جمله می­توان به آیت ا... العظمی سید جمال­الدین گلپایگانی، آیت ا... العظمی گلپایگانی، آیات عظام صافیین گلپایگانی اشاره نمود. همچنین استادان بزرگی در عرصه ادبیات و هنر پرورش یافته این شهر می­باشند.

شهرستان گلپایگان دارای طبیعتی بکر و زیبا می­باشد و این استعداد باعث گشته که قطب تولید شیر و فراورده­ های دامی کشور باشد؛ بطوریکه لبنیات و کباب این شهر زبانزد خاص و عام است.

در تولید محصولات کشاورزی و باغی نیز دارای جایگاه ویژه ­ای در کشور می­باشد.

 شهرستان گلپایگان دارای آثار و بناهای تاریخی بسیاری است که به اختصار برخی از آن­ها را معرفی می­کنیم.

یکی از زیباترین شاهکارهای دوره سلجوقیان می­باشد و با توجه به تاریخ ساخت آن شاید بتوان گفت معماری ایرانی اسلامی این مسجد الگویی بوده برای ساخت سایر مساجد بزرگ در قلمرو حکومت سلجوقیان. مسجدجامع گلپایگان در سال 508 هجری قمری، در دوران حکومت ابوشجاع محمد ابن ملکشاه سلجوقی بنا شده است و دارای محراب بزرگ آجری ارزشمند تزیین شده با آیات قرآن مجید می­باشد. این بنای تاریخی در مجاورت خیابان مسجد جامع گلپایگان واقع شده است.

امامزاده هفده تن آرامگاه 17تن از امامزادگان معصوم است که نزد مردم گلپایگان از جایگاه معنوی بسیار بالایی برخوردار است.

بقعه این امامزاده در قرن 11 هجری در زمان شاه عباس اول صفوی بنا گشته است. بر طبق کتیبه کاشیکاری سر درب آن در سال 1032 هجری قمری به دستور امام قلی خان سردار معروف شاه عباس ساخته شده است. این بنای 8 ضلعی دارای گنبد بسیار بزرگی است که تزئینات کاشی کاری گنبد و نقاشی­های زیر و سردر گنبد از زیباترین نمونه­های هنری عهد صفوی است. بنای امامزاده هفده تن به همراه درب چوبی گره چینی آن و همچنین سر درب  سنگاب و شیر سنگی آن مجموعه منحصر به فرد معماری دوره صفویه است. امامزاده هفده تن در مجاورت خیابان هفده تن قرارگرفته است.

این بنا که مربوط به قرن هشتم هجری است، دارای ایوان و غرفه­ های دو طبقه و یک گلدسته آجری و گنبدی به بلندی 9 متر است.تزئینات سمت شمال شرقی و جنوب  شرقی این بنا از نظر ظرافت کار شایان توجه   می­ باشد. سه تن از فرزندان امام موسی کاظم(ع) و فرزند امام علی النقی (ع) در این بقعه مدفونند.

مناره شهر گلپایگان در زمره بلندتری مناره­های قرن پنجم هجری قمری است و دارای دو پلکان مجزا با 64 پله است. دور تادور این اثر باشکوه با آیاتی از کلام ا... مجید تزیین شده است. شیر سنگی جلوی مناره برعظمت و زیبایی آن افزوده است. این بنا در کنار خیابان امام خمینی (ره ) گلپایگان واقع شده است.

ارگ تاریخی گوگد از بناهای بزرگ خشت و گلی ایران است که زمان ساخت آن به حدود چهار قرن پیش     می­ رسد. این ارگ در زمان جنگ و حمله اشرار به عنوان دژ نظامی مورد استفاده قرار می­گرفته است و بالای درب ورودی آن به عنوان شاه نشین بوده است.این بنا هم اکنون به عنوان میهمانسرا با امکانات مدرن پذیرای گردشگران است. این بنا در شهر گوگد در 5 کیلومتری شرقی گلپایگان واقع شده است.

بازار سنتی گلپایگان با دهانه ­ای وسیع و طاق بندی و سقف ضربی آجری سبک بناهای دوره سلجوقی را دارد. این بازار از یک سو به مسجد جامع شهر و از سوی دیگر به مناره سلجوقی متصل است.

سنگ نگاره­ ها هر گونه خط و نقش به یادگار مانده بر روی سطح صاف سنگ­ها هستند. به تعبیری سنگ نگاره ­ها در فرهنگ ما، خط، هنر و اسطوره­ ها هستند. شهرستان گلپایگان دارای کاملترین مجموعه سنگ نگاره­ ها و نقوش صخره­ ای ایران است. این سنگ نگاره ­ها از لحاظ زیبایی، موضوع، تنوع دوره­ های تاریخی، گستردگی، تنوع شیوه­ های حکاکی و فراوانی کم نظیر هستند.

در مجموع 30 منطقه دارای سنگ نگاره در شهرستان گلپایگان وجود دارد که مهمترین آنها مناطق غرقاب، کوچری و شرق شهرستان گلپایگان می­باشد.

در میان سایر آثار تاریخی می­توان به مسجد حجت الاسلام، پل تاریخی قاضی زاهد، مسجدجامع سرآور، مسجد ملاعلی، حمام­های تاریخی، کاروانسرای طور، قلعه­ های قدیمی کبوتر خانه­ های تاریخی و تپه­ های تاریخی اشاره نمود.

شهرستان گلپایگان به دلیل قرار گیری در مجاورت رشته کوه زاگرس دارای آب و هوای نسبتا معتدل است. از جمله جاذبه­ های طبیعی آن رودخانه گلپایگان، سد گلپایگان، دشت لاله های واژگون، منطقه گردشگری غرقاب، منطقه گردشگری وانشان و سرچشمه­ های آب است.

مهمترین صنایع دستی شهرستان گلپایگان منبت کاری است و منبت این دیار از دیرباز شهره عام و خاص بوده است.سایر صنایع دستی این شهر شامل گیوه دوزی، قالی بافی، گلیم و جاجیم، رنگرزی، گره چینی، پیکره تراشی، چرم دوزی، خاتم کاری و معرق و مشبک می­ باشد.